مدل کسبوکار فیسبوک
۱۴۰۰/۰۱/۰۶ ۱۴۰۰-۰۳-۲۶ ۷:۵۳مدل کسبوکار فیسبوک
مدل کسبوکار فیسبوک
فیسبوک با بیش از ۲.۷ میلیارد کاربر فعال در سهماهه دوم سال ۲۰۲۰، بزرگترین سرویس شبکه اجتماعی در جهان است. این کانال محبوبترین کانال رسانههای اجتماعی کاربران هزاره و یک کانال عالی بازاریابی شبکههای اجتماعی برای بازاریابان تجاری است. فیسبوک در سالهای اخیر رشد چشمگیری در درآمد و تعداد کاربران خود تجربه کرده است. گسترش اینترنت در سراسر جهان، در کنار عوامل دیگر، از رشد سریع شبکه های اجتماعی پشتیبانی میکند.
با افزایش میل وافر کاربران به فیسبوک، این شبکه سوار براین موج شده و قدرت بیشتری پیداکرده است. این شرکت، علاوه بر پلتفرم مرکزی، دارای مجموعهای از محصولات ازجمله اینستاگرام، مسنجر، واتساپ و آکیولس است. در سالهای اخیر چالشهای مربوط به این شبکه افزایشیافته است. جدا از نگرانیهای مربوط به حریم خصوصی و مسائل مربوط به امنیت دادهها، چالشهای دیگری مانند ارائه اطلاعات نادرست در جریان همهگیر شدن بیماری کرونا و نیز گسترش بیرویه اخبار جعلی در این پلتفرم ایجاد شده است.
بااینوجود، محبوبیت فیسبوک همچنان روبه افزایش است. این شبکه اجتماعی به افراد از سراسر جهان امکان ارتباط با دیگران و تشکیل اجتماعات آنلاین را میدهد. درحالیکه فیسبوک در حال حاضر از محبوبیت بینظیری برخوردار است، اینستاگرام نیز موفقیت زیادی کسب کرده و پایگاه کاربران خود را بسیار گسترش داده است. عامل اصلی موفقیت فیسبوک و اینستاگرام پیشرفت فناوری و نوآوری است. هر دو پلتفرم جدا از کاربران خاص در میان بازاریابان هم بسیار پرطرفدار هستند. درحال حاضر در دنیای بازاریابی، اصطلاحاتی مانند اینفلوئنسرهای اینستاگرام و بازاریابی اینستاگرام استانداردهایی هستند که قدرت پنهان اینستاگرام را بهعنوان یک کانال بازاریابی نشان میدهند.
اینفلوئنسرها افراد تأثیرگذاری هستند که طرفداران خود را به سمتی خاص هدایت میکنند و سرمایهگذارانی را به خود جلب میکنند تا از طریق شهرتشان به تبلیغات بپردازند. اینفلوئنسر هرکسی میتواند باشد: از یک وبلاگنویس گرفته تا یک کارآفرین آنلاین. ازآنجاییکه محتوای اینستاگرام با یک یا چند تصویر به همراه متن ارائه میشود تأثیرگذاری خوبی دارد. از سوی دیگر میزان واکنشها به پستها و محتوای منتشرشده قابلبررسی است درنتیجه سرمایهگذاران میتوانند با توجه به میزان تأثیر اینفلوئنسرها انتخاب کنند که با چه کسانی همکاری داشته باشند.
در سراسر جهان، تغییرات فناوری بهسرعت در حال رخ دادن است و فشار رقابتی بر روی فیسبوک نیز روبه افزایش است. چالشهای نظارتی نیز چشمانداز رشد را محدود میکند. بااینحال، فیسبوک انتظار رشد بیشتر در آینده را دارد.
در ادامه شرحی از نحوه کارکرد مدل کسبوکار فیسبوک، دلایل موفقیت آن و خطرات و چالشهای مهمی که بهطور بالقوه میتوانند به تجارت این شرکت آسیب برسانند، ارائهشده است.
دفتر مرکزی فیسبوک در منلو پارک کالیفرنیا قرار دارد. بهغیراز فیسبوک، پلتفرمهایی چون اینستاگرام، واتساپ، Oculus و مسنجر متعلق به این شرکت هستند. مأموریت فیسبوک این است که به مردم قدرت ایجاد جامعه و نزدیکتر کردن آنها را به یکدیگر بدهد. تمرکز اصلی این کسبوکار ارائه محصولات سودمند و جذاب است که به افراد کمک میکند با دوستان، خانواده و اجتماعات خود ارتباط برقرار کرده و با آنها اطلاعات به اشتراک بگذارند.
فیسبوک عمدتاً یک پلتفرم رسانه اجتماعی است که این امکان را به افراد میدهد تا با استفاده از دستگاههای مختلف ازجمله تلفنهای هوشمند، تبلتها، رایانههای شخصی و سایر دستگاههای دارای قابلیت اتصال به اینترنت، اطلاعات به اشتراک بگذارند و ارتباط برقرار کنند. بعلاوه، فید خبری (news feed) بهینهشده و تبلیغات شخصی هم به کاربران ارائه میدهد.
اینستاگرام یک شبکه اجتماعی پرطرفدار برای به اشتراکگذاری تصاویر، فیلمها و پیامها است. کاربران میتوانند افرادی را که در علایق با آنها وجه اشتراک دارند پیدا و دنبال کنند. این شبکه اجتماعی تبدیل به یک پلتفرم بازاریابی بسیار پرطرفدار شده است. برندهای مد، سرگرمی و مواد غذایی بیش از هر زمان دیگری به Insta میآیند. اینفلوئنسرهای اینستاگرام که اسپانسرها را در معرض میلیونها دنبال کننده قرار میدهند، موجب افزایش محبوبیت اینستاگرام شدهاند. اکانتهای افراد مشهور عمدتاً از بیشترین موارد دنبال شده در اینستاگرام هستند.
Messenger
مسنجر به دلیل داشتن رابط کاربری ساده، از محبوبیت زیادی میان کاربران برخوردار است و استفاده از آن در سرتاسر جهان روبه افزایش است. با استفاده از این پیامرسان کاربران میتوانند پیامهای خصوصی و شخصی، فیلم، صوت، عکس و … را برای دوستان و خانواده خود ارسال کنند.
واتساپ یک ابزار پیامرسان است که به سبب سهولت و ویژگیهای پیامرسانی و اشتراکگذاری قدرتمند در سرتاسر جهان دارای محبوبیت است. شما میتوانید به افراد و گروهها با حفظ امنیت و حریم خصوصی پیام دهید و اطلاعات خود را به اشتراک بگذارید. این ویژگیها باعث شده است که حتی در محافل تجاری نیز به یک برنامه محبوب تبدیل شود. سادگی و سهولت استفاده از این پیامرسان پیشرفت ارگانیک آن را تسریع کرده است.
Oculus
آکیولس یکی از شرکتهای تابعه فیسبوک است که علاوه بر محصولات واقعیت مجازی مانند سختافزار / نرمافزار، محصولات / ابزارهای ویژهای را برای توسعهدهندگان ارائه میدهد.
منابع درآمد فیسبوک
منبع اصلی درآمد فیسبوک تبلیغات است. مدل تبلیغاتی فیسبوک از جنبههای مختلف مشابه گوگل است. بازاریابها میتوانند از طریق تبلیغات فیسبوک به مخاطبان گستردهای دسترسی پیدا کنند و از ابزارها و ویژگیهای تبلیغاتی برای تقسیمبندی مشتری و هدفگذاری مؤثر استفاده کنند.
آنها میتوانند بر اساس سن، جنس، موقعیت مکانی، علاقه یا رفتار، پایگاه مشتریان را تقسیمبندی و هدف قرار دهند. بازاریابان میتوانند تبلیغاتی را که در فیسبوک، اینستاگرام، مسنجر و وبسایتها و برنامههای شخص ثالث نشان داده میشوند، خریداری کنند. آنها میتوانند هزینه تبلیغات را مستقیم یا از طریق نمایندگیهای فروش و آژانسهای تبلیغاتی پرداخت کنند. فیسبوک برای قرارگیری تبلیغات بر اساس تعداد نمایش یا اقدامات خاصی مانند کلیک روی تبلیغات هزینه دریافت میکند.
ممکن است هدف بازاریاب نمایش تبلیغ یا کلیک روی آن یا هر دو باشد. وقتی آگهی به کاربر نمایش داده میشود تحویل دادهشده تلقی میگردد. فیسبوک به ارتقاء کسبوکار تبلیغاتی و ساختار تبلیغات خود ادامه داده است و بنابراین تعداد تبلیغات نمایش دادهشده منوط به تغییرات روششناختی است.
درآمد کل آگهی به تعداد آگهیهای ارائهشده تقسیم میشود تا از قیمت هر آگهی مطلع شوید. قیمت هر آگهی بازتاب قیمت مؤثری است که بازاریاب برای هر نمایش پرداخت میکند، بدون درنظرگرفتن هزینهای که برای نمایشها یا عملکردها پرداخت کرده است. در مورد تمهیدات تبلیغاتی که از طریق فروشندگان یا آژانسهای تبلیغاتی صورت می گیرد، درآمد بهصورت خالص مشخص میشود.
علاوه بر این فیسبوک بخش کوچکی از درآمد خود را از پرداختها و سایر هزینهها به دست میآورد. هزینه خالصی که فیسبوک از توسعهدهندگان با استفاده از زیرساخت پرداخت خود دریافت میکند، شامل هزینه پرداخت میشود. درآمد «سایر هزینههای» فیسبوک مشتمل بر درآمدی است که از طریق سختافزار و نیز سرویسهای مختلف کسب میکند.
مطالعه بیشتر: ۵ گام موثر در برنامهریزی تبلیغات
- عملکرد مالی
درآمد فیسبوک درسال ۲۰۱۶ معادل ۲۷.۶ میلیارد دلار بود که در سال ۲۰۱۷ با رشد ۴۷ درصدی به ۴۰.۶ میلیارد دلار رسید. بازهم از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸، درآمد این شرکت حدود ۳۷٪ افزایش یافت و به ۵۵.۸ میلیارد دلار رسید. رشد درآمد این شرکت عمدتاً به دلیل افزایش درآمد حاصل از تبلیغات است. بهغیراز پایگاه کاربران، در سالهای اخیر کسبوکار تبلیغاتی فیسبوک نیز شاهد رشد سریعی بوده است.
در سال ۲۰۱۸، از کل ۵۵.۸ میلیارد دلار، ۵۵ میلیارد دلار از طریق تبلیغات بهدستآمده است. افزایش استفاده از دستگاههای تلفن همراه در جهان عامل اصلی رشد درآمد از تبلیغات بود. حدود ۹۲٪ از کل درآمد تبلیغاتی فیسبوک از طریق تبلیغات در دستگاههای تلفن همراه بهدستآمده است. جدا از تعداد آگهیهای تحویل دادهشده، متوسط قیمت هر آگهی نیز در سال ۲۰۱۸ بیشتر بود. تعداد آگهیهای تحویل دادهشده در سال ۲۰۱۸ در مقایسه با سال ۲۰۱۷ حدود ۲۲٪ بیشتر بود. متوسط قیمت هر آگهی نیز حدود ۱۳ درصد افزایش یافت.
- عوامل اصلی افزایش درآمد از تبلیغات
بهغیراز خیل عظیم کاربران، سطح تعامل کلی نیز در تمام این پلتفرم رشد کرده و منجر به افزایش درآمد از تبلیغات شده است. تعداد و دفعات ارسال آگهی نیز در سال ۲۰۱۸ در میان محصولات فیسبوک سیر صعودی داشته است. افزایش تقاضا برای فهرست موجودی آگهی فیسبوک منجر به رشد متوسط قیمت هر آگهی شده است.
جدا از افزایش هزینههای تبلیغات در بازارهای موجود، تعداد بازاریابانی که بهطور فعال در فیسبوک تبلیغ میکنند و نیز ارتباط، کیفیت و عملکرد تبلیغات فیسبوک روبه بهبود است. بااینحال، درآمد تبلیغاتی فیسبوک نیز تحت تأثیر تغییرات فصلی است. درآمد تبلیغاتی این شرکت در سهماهه چهارم، به سبب تبلیغات بیشتر در فصل تعطیلات، در بالاترین سطح قرار داد. سال مالی در فیسبوک در ماه دسامبر به پایان میرسد. این زمانی است که در تمام ابر پلتفرمها ازجمله Google هزینه تبلیغات در بالاترین حد خود قرار دارد. پسازآن، در سهماهه بعدی دوباره با سیر نزولی مواجه میشود.
هزینه درآمد و هزینههای عملیاتی
- هزینه درآمد
هزینه درآمد در فیسبوک عمدتاً از هزینههای مرتبط با تحویل و توزیع محصولات / خدمات این شرکت تشکیلشده که شامل هزینههای مربوط به فعالیت مراکز داده فیسبوک است. فیسبوک مراکز داده خود را ایجاد کرده است که از طریق آن محصولات خود را ارائه میدهد و همچنین قصد دارد زیرساختهای فناوری خود را بهطور عمده با سرمایهگذاری در مراکز داده و سایر پروژهها گسترش دهد. بهغیراز ایالاتمتحده، این شرکت دارای چند مرکز داده دیگر در بیش از ۳۰ کشور مختلف است. بعلاوه هزینه درآمد در فیسبوک هزینههای مربوط به تمهیدات مشارکت از هزینههای مربوط به خرید ترافیک و محتوا و نیز هزینه پردازش تراکنشها و هزینههای سختافزار های فروختهشده به مشتری را هم دربرمی گیرد.
هزینه درآمد در سال ۲۰۱۸ با ۷۲ درصد افزایش نسبت به سال قبل از حدود ۵.۵ میلیارد دلار و به حدود ۹.۴ میلیارد دلار رسید که میتوان آن را عمدتاً ناشی از رشد هزینههای عملیاتی مراکز داده و سایر زیرساختهای فنآوری و همچنین محتوای بالاتر و هزینههای جذب ترافیک دانست.
- هزینههای تحقیق و توسعه
تحقیق و توسعه در فیسبوک شامل توسعه محصولات جدید و نیز بهبود محصولات موجود است. هزینههای تحقیق و توسعه فیسبوک اساساً شامل جبران خسارت، حقوق و مزایای کارکنان تیمهای فنی و مهندسی آن است که تحقیق و توسعه نقش دارند. هزینههای تحقیق و توسعه از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ با رشد ۳۲ درصدی از ۷.۸ میلیارد دلار به ۱۰.۳ میلیارد دلار افزایشیافته است. این اتفاق عمدتاً به دلیل افزایش تعداد افراد درگیر در تحقیق و توسعه و تا حدودی رشد هزینههای خدمات حرفهای بوده است.
- هزینههای بازاریابی و فروش
هزینههای بازاریابی و فروش مربوط به فروش، پشتیبانی از فروش، بازاریابی، توسعه کسبوکار و عملکردهای مشتری هستند که شامل حقوق، غرامت مبتنی بر سهام و مزایای کارکنان شاغل در این بخشها می شوند. هزینههای بازاریابی و فروش فیسبوک از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ رشد ۶۶ درصدی داشته است که دلیل اصلی آن افزایش شمار افرادی است که درزمینه عملکرد فروش و بازاریابی فعالیت میکنند و منجر به افزایش حقوق و دستمزد میشود. هزینههای مربوط به بازاریابی و فروش هم از ۴.۷ به ۷.۸ میلیارد دلار افزایش یافت.
مطالعه بیشتر: تفاوت بازایابی و فروش چیست؟
- هزینههای عمومی و اجرایی
هزینههای عمومی و اجرایی (G&A) عمدتاً شامل جبران خسارت، حقوق و مزایای کارکنان در زمینه های حقوقی، مالی، منابع انسانی، ارتباطات و سیاستهای شرکتها و سایر وظایف اداری هستند. بعلاوه هزینههای قانونی و خدمات حرفهای را نیز دربرمی گیرند. افزایش ۳۲ درصدی تعداد کارمندان در عملکردهای عمومی و اداری موجب افزایش در حقوق و دستمزد و هزینههای مزایا شد. هزینههای عمومی و اداری فیسبوک از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ از ۲.۵ به ۳.۵ میلیارد دلار افزایشیافته است.
ترندهای کاربر
کاربران فعال روزانه (DAU)، کاربران فعال ماهانه (MAU) و درآمد متوسط به ازای هر کاربر (ARPU) استانداردهای کلیدی فیسبوک برای ارزیابی فعالیت و درآمد کاربر هستند.
DAU و MAU تعداد کاربران را فقط در پلتفرم فیسبوک بهاستثنای کاربران اینستاگرام، واتساپ و آکیولس ارزیابی میکنند. تغییر در ترندهای کاربران با تأثیر بر تعداد تبلیغاتی که فیسبوک قادر به نمایش آنهاست و نیز ارزش آنها برای بازاریابان، درآمد و سود فیسبوک را تحت تأثیر قرار میدهد.
کاربر فعال روزانه، کاربری است که در یک روز خاص از طریق وبسایت یا دستگاه تلفن همراه خود به فیسبوک یا پیامرسان دسترسی پیداکرده است. DAU بهعنوان درصدی از MAU استانداردهای تعامل کاربر هستند. از دسامبر ۲۰۱۷ تا دسامبر ۲۰۱۸ تعداد DAU با رشد ۹ درصدی از ۱.۴ میلیارد به ۱.۵۲ میلیارد افزایش یافت. این افزایش عمدتاً تحت تأثیر افزایش تعداد کاربران در هند، اندونزی و فیلیپین بود.
کاربر فعال ماهانه، کاربری است که از روز اندازهگیری در طی ۳۰ روز از طریق وبسایت یا دستگاه تلفن همراه خود به فیسبوک دسترسی پیداکرده است. MAU میزان جامعه کاربران فعال جهانی فیسبوک است. تعداد MAU از دسامبر ۲۰۱۷ تا دسامبر ۲۰۱۸ با ۹٪ افزایش به ۲.۳۲ میلیارد رسید.
ARPA با تقسیم کل درآمد مکرر ماهانه (MRR) بر مجموع تعداد حسابها محاسبه میشود. ازنظر منطقه جغرافیایی، کاربر بر نتایج مالی فیسبوک تأثیر میگذارد، زیرا این شرکت در جغرافیای مختلف با نرخهای مختلف از کاربران درآمد کسب میکند. ایالاتمتحده و کانادا از بازارهای تبلیغات آنلاین و تلفن همراه گستردهتری برخوردارند و به همین سبب نرخ متوسط در آنجا بالاتر است. در سال ۲۰۱۸، ARPU فیسبوک در بازارهای ایالاتمتحده و کانادا حدود ده برابر بیشتر از آسیا و اقیانوسیه بود. بااینحال، هر یک از مناطق جغرافیایی افزایش قابلتوجهی در ARPU خود در بازه زمانی ۱۸-۲۰۱۷ داشته است. افزایش ARPU در جغرافیای مربوطه به شرح زیر است:
- ایالاتمتحده و کانادا ۳۳%
- اروپا ۳۴%
- آسیا اقیانوسیه ۲۰%
- سایر نقاط جهان ۲۱%
مخاطرات و چالشها در مدل کسبوکار فیسبوک
با رشد و گسترش فناوری اینترنت و افزایش سرعت و دسترسی به آن در سرتاسر جهان، خدمات مبتنی بر اینترنت و وبسایتهای رسانههای اجتماعی طی سالهای اخیر از رشد بینظیری برخوردار بودهاند. افزایش استفاده از اینترنت و تمرکز بر نوآوری از دلایل اصلی رشد سریع پایگاه کاربران فیسبوک است. بااینحال، مخاطرات و چالشهای پیش روی آن نیز روبه افزایش است. علاوه بر افزایش فشار دولت از زمان رسوایی فیسبوک در افشای اطلاعات کاربران، این شرکت با فشار بیشتری بهصورت رقابت فزاینده از طریق شرکتهای اینترنتی متعدد و منابع آنلاین سرگرمی مواجه است. چالشهای بیشتری در برابر فیسبوک وجود دارد. نگاهی به برخی از آنها بیندازید:
- رقابت بیشتر
رقابت در دنیای وب بهسرعت رشد کرده است. برخی شرکت های پیشرو مانند گوگل، آمازون و مایکروسافت، برای درآمد تبلیغاتی با فیسبوک رقابت میکنند. بهغیراز آنها، شرکتهای اینترنتی دیگری مانند Tencent نیز وجود دارند که با پلتفرمهای رسانه های اجتماعی و پیامرسان آن رقابت میکنند. علاوه بر این، شرکتهای رسانههای اجتماعی منطقهای دیگری بغیر از YouTube، Twitter و سایر شبکه های اجتماعی وجود دارند که برای پایگاه کاربر و سهم بازار با فیسبوک رقابت میکنند. صنعت اینترنت به دلیل نوآوری سریع و ایجاد اختلال در فناوری شناختهشده است. همواره ترس استفاده رقبا از فنآوریهای جدید و پیشرفته برای برهم زدن کسبوکار فیسبوک وجود داشته است که موجب شده فیسبوک بخش قابلتوجهی از درآمد خود را صرف تحقیق و توسعه کند.
- وابستگی بیشازحد درآمد به تبلیغات
درحالیکه رقابت برای هر پنی از تبلیغات آنلاین افزایشیافته است، مدل کسبوکار فیسبوک تاحد زیادی به درآمد تبلیغاتی آن وابسته است. گرچه مدل درآمدی آن سودآور است، اما خطرات و موانع دیگری هم وجود دارند مانند افزایش فنآوری مسدودکننده تبلیغات (adblocking) که در حال حاضر بخشی قابلتوجهی از درآمد تبلیغات را ازبین می برند.
- جذب و حفظ کاربر
موفقیت مالی فیسبوک تاحد زیادی به میزان پایگاه کاربر و توانایی تعامل کاربران با آن بستگی دارد. جذب و حفظ کاربران یک چالش اساسی پیش روی فیسبوک است، به همین سبب ناگزیر است ویژگیهای جدیدی را ارائه دهد و بهطور مداوم بر نوآوری تمرکز کند تا پلتفرم خود را جذابتر کند. بعلاوه، این چالش منجر به افزایش هزینه در مواردی چون تحقیق و توسعه و بازاریابی شده است.
- تعامل کاربر از طریق دستگاههای تلفن همراه
دسترسی اکثر کاربران فیسبوک از طریق دستگاههای تلفن همراه به این پلتفرم است. دسترسی پایگاه کاربری به سایت شرکت از طریق دسک تاپ و لپتاپ کاهشیافته است. این پلتفرم بیشتر متناسب با سیستم موبایل طراحیشده است و ویژگیهای آن برای کاربران تلفن همراه جذاب است. درآمد تبلیغات این شرکت از طریق دستگاههای تلفن همراه رشد هزینههای عملیاتی را افزایش و حاشیه سود را کاهش میدهد. بااینحال، هزینههای عملیاتی نیز به سبب افزایش تعداد کارمندان و افزایش بازاریابی و نیز هزینههای تحقیق و توسعه رشد کرده است.
- فشار نظارتی
در برخی حوزهها ازجمله امنیت دادهها و حریم خصوصی کاربران فشار نظارتی روی فیسبوک و سایر سایتهای رسانههای اجتماعی و نیز شرکتهای اینترنتی افزایشیافته است، رسوایی اخیر فیسبوک در خصوص داده های کاربران موجب شد مورد مداقه بیشتری قرار گیرد. این امر میتواند چشمانداز رشد را برای این برند محدود کرده و منجر به کاهش درآمد و سودآوری آن گردد.
- مدیریت شهرت
فیسبوک، بشدت در معرض تبلیغات رسانهها قرار دارد. درحالیکه از یکسو، برای شرکت سودمند است، از سوی دیگر، هر نوع تبلیغات منفی بر اعتبار آن تأثیر میگذارد و باعث از دست رفتن درآمد و پایگاه کاربران میشود. در پی رسوایی اخیر فیسبوک، این شرکت تبلیغات منفی زیادی را به خود جلب کرده و از آن زمان همچنان تحت نظارت بیشتر رسانهها قرار دارد.