چشم‌انداز سازمانی و روند تدوین آن
بطور کلی مدیریت استراتژیک با ترسیم چشم‌انداز سازمان شروع می‌شود. چشم‌انداز دورنمای آرمانی سازمان را مشخص کرده و در پاسخ به این پرسش است که جایگاه آینده سازمان کجاست؟ به بیان دیگر آرزوهای سازمان را می توان در قالب یک بیانیه تحت عنوان بیانیه چشم‌انداز معرفی نمود. چشم‌انداز به مخاطبین سازمان در خصوص اینکه در آینده نسبتاً دور می‌خواهیم به کجا برسیم آگاهی می‌دهد.
چشم‌انداز مکتوب شرکتها از چارچوبی پیروی می‌نماید که می‌توان آن را در ابعاد زیر بیان نمود:
- جایگاه مثل رهبری و برتری
- قلمرو فعالیت مثل منطقه و کشور و یا سراسر جهان
- سهم از بازار که به نوعی مهمترین هدف است
- مشتریان و ذینفعان که نوع مشتریان و ذینفعان آن شرکت را مشخص می‌کند
- شایستگی‌های اصلی مثل نیروی انسانی کارا، کیفیت متمایز و عملکرد بهتر
- مالی مثل نرخ سود و یا رشد سود
مطالعه بیشتر: بیانیه‌ی مأموریت سازمان چیست؟
در ادامه شاخص‌هایی که در تدوین یک چشم‌انداز سازمان باید رعایت شود ارائه می‌گردد:
- منحصر به فرد باشد: از انجایی که ویژگی ها، منابع و قابلیت های هر سازمان منحصر به همان سازمان است بر مبنای این موضوع رویاهای سازمان نیز باید منحصر به خود او باشد.
- آینده‌ای ایده آل و مناسب را به تصویر بکشد: وقتی شما آینده کسب‌وکار خود را ترسیم می‌کنید، می‌توانید فرصت‌های موجود بر سر راه سازمان برای رسیدن به آرزوهای آینده را به تصویر بکشید. همچنین این موضوع را در نظر داشته باشید که چشم‌انداز باید فرصت‌های بالقوه سازمان را نشان دهد تا هم باعث شود اعضا و کارکنان سازمان این فرصت‌ها را شناخته و برای آنها برنامه‌ریزی کنند.
- جامع باشد: همه اعضای سازمان باید چشم‌انداز را ببینند و چشم‌انداز به همه افراد سازمان باید منتقل شده و در وجود آنها نهادینه گردد. همه سیستم‌ها و روش‌های سازمان باید در راستای دستیابی به چشم‌اندازی باشد که ترسیم شده است.
- قابل فهم باشد: در واقع چشم‌انداز باید بیان روشن سرنوشتی باشد که سازمان باید به‌سوی آن حرکت کند. لذا بایستی برای همه اعضای سازمان قابل فهم و درک باشد. تمامی اقدامات بعدی مدیریت استراتژیک از همین تصویرسازی شکل می‌گیرد. متأسفانه بیشتر بیانیه‌های چشم‌انداز سازمان‌ها بسیار انتزاعی بیان می‌شوند.
- مبهم باشد: مبهم بودن از ویژگی‌های بیانیه چشم‌انداز است. بیانیه‌های چشم‌انداز برای بیان اهداف پایانی نگاشته نمی‌شوند اما به‌جای آن انگیزه، جهت کلی، تصویر، لحن و فلسفه‌ای را برای هدایت سازمان ارائه می‌دهند. دقیق بودن بیانیه چشم‌انداز ممکن است خلاقیت را محدود کند و منجر به مقاومت در برابر تغییر در سازمان شود. مبهم بودن بیانیه چشم‌انداز امکان انعطاف‌پذیری بیشتری را برای تغییر محیط و عملیات درونی سازمان فراهم می‌آورد. مبهم بودن، انعطاف‌پذیری در اجرای استراتژی را تسهیل می‌کند.
- غیرقابل دسترس و بلندپروازانه باشد: چشم‌انداز سازمان جایگاهی است که رقبا به سادگی نمی‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند و آینده های دور را به تصویر می‌کشد. برای دستیابی به اهداف و کسب موفقیت باید تصویر روشنی از آینده وجود داشته باشد.
- باعث ایجاد انگیزه و هیجان در سازمان شود: باید احساسات و هیجانات مثبت افراد را برای سازمان بر انگیزد. بیانیه چشم‌انداز باید الهام‌بخش باشد و خوانندگان آن را به واکنش وادار کند. سود به‌تنهایی برای انگیزش کارکنان کافی نیست. چشم‌انداز‌های مشترک منجر به ایجاد اشتراک در منافع می‌گردد که می‌تواند کارکنان را از یکنواختی روزانه خارج کند و آنها را به دنیای فرصت‌ها و چالش‌های جدید وارد کند.
- بیاد ماندنی باشد: چشم‌انداز سازمان نباید خیلی کلی باشد و باید در صورت لزوم بتوانید آن را در یک عبارت یا جمله نه چندان بلند خلاصه کنید. چشم انداز سازمان جنبه‌های مهم آینده شرکت را برجسته می‌کند و به شما نشان می‌دهد که در مرحله عمل باید به چه موضوعاتی توجه داشته باشید.
مطالعه بیشتر: چگونه نقشه راه بنویسیم؟
فرآیند تدوین چشم‌انداز را در چهار مرحله زیر می‌توان خلاصه نمود:
مرحله اول تدوین باید سعی نمایید در مرحله نوشتن یا بازنویسی چشم‌انداز از نقطه نظرات نیروی انسانی در تمام سطوح سازمان استفاده نمایید و در پایان بعد از تعریف چشم‌انداز آن را به اطلاع همه افراد سازمان برسانید. باید هر فرد جدید که استخدام می گردد با چشم‌انداز سازمان کاملا آشنا شده باشد. اعضا سازمان باید بتوانند نسبت به چشم‌انداز سازمان احساس تعلق نمایند.
مرحله دوم تبیین امور روزمره در هر سازمانی به سادگی باعث می شود تا افراد از توجه به چشم‌انداز و اهداف راهبردی دور شوند. بیانیه ماموریت و چشم‌انداز و قرارگرفتن آن در معرض دید کارکنان و مدیران (مثلا روی دیوارها، کارتابل‌های فیزیکی و الکترونیک و برگه های رسمی) به آنها کمک می‌کند که در گیرودار کارهای روزمره مدام به خود یادآوری کنند که هدف اصلی آنها در سازمان چیست.
مرحله سوم ارزیابی باید پیوسته یا به‌صورت مرتب در بیانیه مأموریت سازمان تجدید نظر کرد، ولی اگر به هنگام تهیه این سند دقت کافی به عمل آید، نیاز به این تجدیدنظرها کاهش می‌یابد. معمولاً شرکت سالی یک بار دربیانیه مأموریت سازمانی تجدیدنظر می کنند.
مرحله چهارم خروجی خروجی که از مکتوب ساختن بیانیه مأموریت و چشم‌انداز نصیب شرکت می‌شود باید به‌صورت زیر باشد:
- یکپارچگی اهداف سازمان
- ایجاد یک فرهنگ و رفتار سازمانی
- ایجاد نقطه کانونی برای کارکنان در شناسایی اهداف
مطالعه بیشتر: ارزش‌های اصلی سازمان چیست؟
