فرهنگ‌سازمانی چیست؟
فرهنگ الگوی مشترک فکر‌کردن، احساس‌کردن و عکس‌العمل‌نشان دادن در یک گروه از انسان‌ها است. هسته فرهنگ، مجموعه‌ای از باورهای جاافتاده است که بر اساس آن‌ها، در مورد اعضای گروه و رفتارهایشان، ارزش‌گذاری و داوری می‌شود. به طور کلی فرهنگ دارای چهار ویژگی اساسی است که در ادامه بیان می‌گردد:
- فرهنگ آموختنی است و خصوصیتی غریزی یا ذاتی نیست.
- تنها انسان است که می‌تواند این عادات مشترک را بیاموزد و آن‌ها را به دیگران منتقل سازد.
- افرادی که در جوامع و گروه ها زندگی می‌کنند در فرهنگ آن گروه یا جامعه شریک‌اند.
- فرهنگ سازگاری می‌یابد، یعنی در جهت نزدیکی و سازگاری با محیط و افراد حرکت می‌کند.
از نظر ادگار شاین فرهنگ‌سازمانی ترکیبی از باورها، ارزش‌ها و پیش‌فرض‌هایی است که در سازمان وجود دارد و همه اعضاء سازمان، کم‌وبیش، به‌طور یکسان در معرض آن قرار می‌گیرند.
استیفن رابینز در کتاب «مدیریت رفتار سازمانی» خود، فرهنگ‌سازمانی را سیستمی از مفاهیم مشترک میان اعضای یک سازمان، که آن سازمان را از سازمان‌های دیگر متمایز می‌کند، تعریف می‌کند.
مطالعه بیشتر: نظریه‌های فرهنگ‌سازمانی
یادگیری بیشتر: دوره آموزشی فرهنگ سازمانی
فرهنگ‌سازمانی بستری است به‌هم‌پیوسته که اجزا سازمان را به‌هم می‌چسباند. هافستد این مقوله را برنامه‌ریزی جمعی ذهن بیان می‌کند که افراد یک سازمان را از سازمان‌های دیگر متمایز می‌کند. فرهنگ‌های سازمانی شالوده تاریخی دارند بدین معنی که نمی‌توان رابطه بین این مقوله و تاریخ را از هم جدا کرد. همچنین فرهنگ‌سازمانی به‌طور ناگهانی و اتفاقی بوجود نمی‌آید. بسیاری از صاحب‌نظران بر این عقیده‌اند که «فرهنگ‌سازمانی، سیستمی از استنباط مشترک است که اعضاء نسبت به یک سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می‌شود».
مطالعه بیشتر: چرا فرهنگ‌سازمانی اهمیت دارد؟
هفت ویژگی فرهنگ‌سازمانی
رابینز، هفت ویژگی فرهنگ‌سازمانی که می‌توان آن‌ها را ابعاد فرهنگ‌سازمانی دانست به شرح زیر بیان نمود:
- ریسک‌پذیری و نوآوری: کارکنان سازمان تا چه حد به نوآوری و ریسک‌کردن تشویق می‌شوند؟
- توجه به جزئیات: تا چه حد از کارکنان انتظار می‌رود که دقت داشته باشد و قدرت تحلیل خود را در توجه به جزئیات به‌کار گیرند؟
- نتیجه‌گرایی: مدیریت تا چه حد بر دستیابی به نتایج تأکید دارد و نتیجه‌گیری را نسبت به روش دستیابی به نتیجه در اولویت قرار می‌دهد؟
- انسان‌گرایی: تا چه حد در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها، به اثر آن‌ها بر روی افرادی که داخل سازمان کار می‌کنند توجه می‌شود؟
- گرایش به کار تیمی: فعالیت‌های مجموعه تا چه حد حول کارهای تیمی می‌گردد؟ آیا به جای افراد، کارها به تیم‌ها واگذار می‌شود؟
- تهاجمی بودن: افراد داخل سازمان تا چه حد تهاجمی و رقابتی برخورد می‌کنند؟
- ثبات: تا چه حد رفتارها و برنامه‌های سازمان، بر حفظ وضعیت موجود (به جای رشد و حرکت به جلو) تأکید می‌کنند؟
رابینز معتقد است که اگر می‌خواهید فرهنگ سازمان خود را توصیف کنید، با شرح دادن وضعیت هر یک از این هفت مولفه، تصویر نسبتاً شفافی را از فرهنگ‌سازمانی مجموعه‌ی خود در اختیار مخاطب قرار داده‌اید.
مطالعه بیشتر: ۸ روند فرهنگ‌سازمانی در سال ۲۰۲۱
